حدود 400 سال قبل جهانگردي به نام مــاژلان تصميم گرفت با كشتي دور دنيا را بگردد. در هنگام سفر طولاني مشاهده كرد كه دهان ملوان ها زخم شد و از لثه آنان خون جاري مي گرديد و بعد در مفصل ها آن ها باد كرد و چنان دردناك مي شد كه قابل تحمل نبود نام اين بيماري اسـكورت است .و وقتي كه به جزاير فيليپين رسيدند مقداري غذاي تازه و مركبات استفاده كردند مشاهده شده كه بيماري برطرف شده و بعداً متوجه شدند كه كمبود ويتـامين C موجب بروز بيماري اســكورت شده است.
ويتامين A(رتينول)
هزاران سال پيش ،نياز به ماده اي كه بتواند شب كوري[1] را معالجه كند تشخيص داده شده بود.در يك كتاب طب مصري به نام اِبِرْزْ پاپيروس[2] كه بيش از 3500سال قدمت دارد، جگر كباب گاه نر يا جگر خروس سياه به عنوان پيشگيري از شب كوري تجويز شده است. امروزه هم پزشكان سنتي در قبايل آفريقاي مركزي جگر خروس را تجويز مي كنند.در اوايل قرن نوزدهم مَجِندي گزارش داد كه موش هاي صحرايي و موش هاي معمولي در اثر خوردن حاوي قند،روغن زيتون،گلوتن گندم و نشاسته مبتلا به خشكي غير طبيعي كره ي چشم،كه امروز به آن گزروفتالمي گفته ميشود،شدند.در سال 1857،ليونگ استون[3] علت مشابهي رادر بومي هاي آفريقايي گزارش كرد. در بسياري از نقاط جهان حتي امروزه مهمترين علت كوري گِزْروفِتالِمي است.تخمين زده شده است كه سالانه هزار كودك زير سال سن كوري شوند 50 از اين در اثر كمبود ويتامين Aتلف مي گردند. در اغلب كشورهاي جنوب شرق آسيا و آفريقاي لاتين،گزروفتالمي مهمترين علت كوري خردسالان است.
در اوايل قرن بيستم عقيده ي عموم بر اين بود كه انواع مختلف چربي از نظر خاصيت يكسان بوده و معمولاً براي تأمين انرژي مورد نيازمي باشند.اما در سال 1909، هاپكينواستيپ[4] ،دريافتندكه براي رشد موشهاي صحرايي و موشهاي معمولي بعضي مواد محلول در چربي ضروري مي باشد. كشف اولين ويتامين A به مك كالوم و ديويس از دانشگاه ويسكانسين نسبت داده شده است. در سال1913 آن ها دريافتند كه موش هاي صحرايي تغذيه شده با جيره بدون ويتامين A همراه با چربي خوك[5] رشد نكردند. ولي موشهاي تغذيه شده با همان جيره علاوه كره رشده كردند.در سال1915 مك كالوم از كره و زرده ي تخم مرغ ماده اي استخراج نمود و آن را محلول در چربي آناميد تا از ماده ي غذايي محلول در آب كه آن را محلول در آب ب ناميده بودند.متمايز گرددو در سال مك كالوم گزارش داد كه خشكي و زخيم شدن غير طبيعي قرينه ي چشم در اثر كمبود ويتامين A مي باشد.
كمبود ويتامين B2 موجب شكاف و پوسته پوسته شدن لبها ميشود
سرويس بهداشت و درمان - عموميمحققان مي‌گويند: كمبود ويتامين B2 باعث شكاف، پوسته پوسته شدن و خشكي پوست لب ميشود. به گزارش سرويس «بهداشت و درمان» خبرگزاري دانشجويان ايران، به نقل از منابع اينترنتي، اين عارضه با زخم داخل دهان و اطراف چشمها نيز همراه است.علت آن كمبود پروتئين‌هايي است كه در انواع لوبيا، شير، تخم‌مرغ، ماهي و گوشت يافت ميشود. زخم لب ممكن است با تبخال اشتباه شود ولي عارضه اول ديرتر بهبود مي‌يابد كه معمولا بيش از دو هفته بهبودي اين عارضه طول مي‌كشد.بهتر است كه براي درمان و توصيه‌هاي غذايي شقاق لب با پزشك مشورت شود. انتهاي پيام
منبع: خبرگزارى ايسنا
ويتامين هاي A،B،C،E در چه مواد خوراکي وجود دارند؟
1- ويتامين A
منابع طبيعي غذايي: تخم مرغ، سبزيجات و ميوه هاي رنگي، روغن کبد ماهي، لبنيات، عسل
علائم کمبود ويتامين A: عفونت دندان، آلرژي ها، موهاي خشک، عقب افتادگي در رشد، سوزش و خارش در چشم، شبکوري، مشکل سينوس، خشکي پوست، ضعف قوه بويايي.
اهميت ويتامين A براي سلامتي:
شکل گيري سالم استخوان ها ، دندان ها و پوست، قوت بخشيدن به لايه خارجي ناخن و ديگر اندام ها، افزايش رشد و سرزندگي و نشاط، رشد و ترميم بافت هاي بدن، مفيد براي سلامت موها و چشم ها و ضروري در دوران بارداري و شيردهي.موادي که از جذب ويتامين A جلوگيري مي کنند: قهوه، الکل، مصرف بيش از حد آهن، روغن هاي معدني. موادي که جذب ويتامين A را زيادتر مي کنند: ويتامين C، D،E، F ، روي ، کلسيم، ويتامين - Complex- B
2- ويتامين B
الف - B-Complex
منابع طبيعي غذايي : همه غلات و دانه ها، کبد، مخمر آبجو
علائم کمبود: کم اشتهايي، پوست خشک خشن، موهاي شکننده و تيره و بي حال، يبوست و جوش.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند:
استرس، مصرف بيش از حد شکر، قهوه، الکل، قرص هاي ضد بارداري، عفونت ها، آنتي بيوتيک ها.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: کلسيم ، ويتامين هاي E ، C و فسفر.
ب - ويتامين B1
منابع طبيعي غذايي: گوشتهاي دل ، جگر، کله پاچه، مغز گردو، جوانه گندم، گوشت خوک، گوشت مرغ، بوقلمون، ماهي، برنج قهوه اي، زرده تخم مرغ، تمام حبوبات، شيره چغندرقند، مخمرآبجو و تمام غلات. علائم کمبود: افسردگي، يبوست، عصبي بودن، رشد ناقص در کودکان، کوتاهي انگشتان دست و پا، ضعف، خستگي، حساس بودن نسبت به سر و صدا، کم اشتهايي.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: تنباکو، استرس، تب، قهوه، الکل، جراحي، صدف خام.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين B-Complex، سولفور، منگنز، ويتامين B2، آهن، ويتامين C و E.
ت - ويتامين B2
منابع طبيعي غذايي: پنير، شير، زرده تخم مرغ، مغز گردو، مخمر آبجو، دل و جگر، کله پاچه، تمام حبوبات، شيره چغندرقند.
علائم کمبود: التهاب دهان، مشکلات چشميف سرگيجه، ضعف گوارش، التهابات پوستي.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: الکل، تنباکو، مصرف بيش از حد شکر، قهوه.
مواردي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، نياسين، ويتامينC ، B-Complex، B6 .
ج: ويتامين B6 (پيروکسين)
منابع طبيعي غذايي: شير، کلم پيچ، گرمک، حبوبات، شيره چغندقند، گوشت، دل و جگر، کله پاچه، جوانه گندم، برنج قهوه اي ، آلو ، سبزيجات پربرگ سبز، مخمر آبجو.
علائم کمبود: احتمال ضعف در کنترل عضلات، عصبي بودن، التهابات و ناراحتي هاي پوستي، اختلالات گوارشي، کمبود ترشح انسولين ، جوش، تحريک پذيري و تند مزاجي، ضعف در عضلات، تشنج در نوزادان، افسردگي، معلوليت ها، آرتروز، کمخوني.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: الکل، قرص هاي ضدبارداري، تنباکو، تابش اشعه راديواکتيو، قهوه.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: اسيدهاي چرب، سديم، ويتامين هاي B1، B2، C و B-Complex.
ث - ويتامين H
منابع طبيعي غذايي: ساردين، جگر، حبوبات، زرده تخم مرغ، برنج کته، عدس، غلات ،گوشته اي دل و جگر، کله پاچه، مخمر آبجو.
علائم کمبود: نگراني و دلواپسي شديد، کم اشتهايي، نقص در سوخت و ساز چربي، افسردگي، رنگ پوست مايل به خاکستري، التهابات پوستي.
موادي که ازجذب آن جلوگيري مي کنند: الکل، سفيده تخم مرغ خام، قهوه.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: سولفور، ويتامين B12، آهن، ويتامين B-Complex، ويتامين C، اسيد پانتوتنيک (PA ، نوعي ويتامين ب کمپلکس)
ج - اينوسيتول منابع طبيعي غذايي: مرکبات، گردو، شير، گوشت، مخمرآبجو، شيره چغندرقند، سبزيجات، لسيتين. علائم کمبود: مشکلات چشمي، کلسترول بالا، مشکلات پوستي، يبوست.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: مصرف بيش از حد شکر، ذرت، قهوه، الکل.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين هاي B1، B2، B-Complex، فسفر.
چ - اسيد پانتوتنيک
منابع طبيعي غذايي: زرده تخم مرغ، آب پرتغال، مخمر آبجو، حبوبات، جگر، تمام دانه ها و غلات، ماهي آزاد، جوانه گندم.
علائم کمبود: فشارهاي شکمي، حساسيت به انسولين، اگزما، ريزش مو، اسهال، مشکل کليه، پايين بودن قند خون.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: قهوه، الکل.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين هاي C، B6، B12،آهن، بيوتين، B-Complex. ح – اسيدپارا آمينوبنزوئيک (PABA)
منابع طبيعي غذايي: سبزيجات پربرگ سبز، گوشت دل و جگر، کله پاچه، ماست، جوانه گندم، شيره چغندقند، مخمر آبجو.علائم کمبود: عصبي بودن ، کم خوني، يبوست، خستگي ، سردرد، مشکل گوارش، اگزما، مشکلات پوستي، ريزش مو، کم شدن مقاومت پوست در برابرتابش خورشيد.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: قهوه، الکل، سولفوناميد (نوعي آنتي بيوتک).
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين C، آهن، ويتامين B-Complex.
3- ويتامين C (اسيد اسکوربيک):
منابع طبيعي غذايي: سيب زميني ، گيلاس، جوانه دانه هاي يونجه، فلفل ها، مرکبات، گرمک، کلم بروکلي، توت فرنگي. علائم کمبود: ضعف عضلاني، کم خوني، کم اشتهايي، عدم انعقاد خون (هموفيلي) تورم در زخم ها و شکستگي ها، خونريزي لثه ها، آسيب ديدگي و کوفتگي، کم شدن مقاومت بدن در برابر عفونت. موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: استرس، تب بالا، تنباکو، آنتي بيوتيک ها، آسپرين، کورتيزون. موادي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، کلسيم، ويتامين هاي A ، C و F .
4- ويتامين D
منابع طبيعي غذايي: چربي، کره، روغن کبدماهي، شاه ماهي، ساردين ها، زرده تخم مرغ، ماهي آزاد، ماهي تن.
علائم کمبود: احتمالا منجر به راشي تيسم مي شود. کمبود نيرو (ضعف عمومي) ضعف عضلاني، جذب ناقص و ناکافي کلسيم، رسوب فسفر در کليه ها، اسهال، بي خوابي، عصبي بودن.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند:روغن هاي معدني (کاني)
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، کلسيم، ويتامين هاي A، C، F.
5- ويتامين E
منابع طبيعي غذايي: کره مارگارين، روغن هاي گياهي، انواع غلات، سيب زميني، شيره چغندرقند، سبزيجات سبز، تخم مرغ، گوشت هاي دل و جگر، کله پاچه، جگر خشک شده، جوانه گندم.
علائم کمبود: سستي و شکنندگي سلولهاي گلبول قرمز خون، موهاي خشک کمرنگ، نازايي، ضعف و ناتواني، مشکلات گوارشي، سقط جنين، بيماري قلبي، بزرگي پروستات.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: روغنهاي معدني، روغن و چربي فاسد شده، قرص هاي ضد بارداري.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، کلسيم، Choline (نوعي ويتامين B-Complex، ويتامين هاي A، C،F
ويتامين A
ويتامين A در حفظ بينايی خوب، سلامت پوست و غشاهای مخاطی مهم و مفيد است. همچنين تحقيقات نشان می دهد كه اين ويتامين برای عملكرد سيستم ايمنی بدن ضروری است. ويتامين A همچنين برای رشد، تشكيل استخوان، توليد مثل و بهبود زخمها مؤثر و مفيد است. كبد می تواند نياز يكسالة بدن به اين ويتامين را به صورت ذخيره در خود نگه دارد. اگر فرد بيمار شود يا دچار عفونتی شود، اين ذخيره سريعاً قابل استفاده است.موارد استفادهآكنه و پسوريازيس: داروهای شامل ويتامين A در از بين بردن آكنه و پسوريازيس موفق بوده اند. اخيراً داروی جديد ديگری از ويتامين A ساخته شده است كه باعث كمتر شدن چروك و آثار زخم پوست شده و آنها را كوچك و ناچيز می كند همچنين از تشكيل چروك جديد نيز جلوگيری می كند.سيستم ايمنی: تحقيقات نشان می دهد كه ويتامين A به عنوان يادآور سيستم ايمنی عمل كرده، بدن را در مقابل بيماريها و عفونتها، مخصوصاً عفونتهای ويروسی حمايت می كند.بهبود زخم: وقتی كه بافت و پوست جديد در حال تشكيل است، بدن در كنار ساير مواد مغذی نياز به ويتامين A نيز دارد.سرخك: مرگ و مير ناشی از اين بيماری را در بين شيرخواران كاهش می دهد.همچنين در درمان شب كوری و هيپركراتوزيز استفاده می شود.منابع غذايیشما می توانيد مكمل ويتامين A طبيعی را كه به صورت رتينول يا رتينيل پالميتات است خريداری كنيد. همه اشكال ويتامين A به راحتي قابل جذب هستند. قرصها و كپسولهای موجود 10000، 25000 و 50000واحد هستند. پزشك در انتخاب ميزان ويتامين A مصرفی به شما كمك می كند. بيشتر مولتی ويتامينها حاوی ميزان مجاز توصيه شده برای ويتامين A هستند. اگر شما از مولتی ويتامين استفاده می كنيد، احتمالاً بيشتر از ميزان توسط مورد نياز، ويتامين A دريافت كرده ايد. بدون مشورت با پزشك هرگز بيشتر از 25000 واحد روزانه (10000 واحد برای بچه ها) مصرف نكنيد.در بيشتر موارد استفاده از بتاكاروتن كه پيش ساز ويتامين A است، جايگزين مطمئني براي ويتامين A ميباشد. بر خلاف ويتامين A، بتاكاروتن محلول در آب است و در بدن ساخته نمی شود، بنابراين مصرف مقدار زياد آن بدون خطر است. بتاكاروتن جايگزين خوبی برای ويتامين A در بچه ها و بزرگسالانی که دچار بيماری كبدی و كليوی هستند و زنان حامله است.نحوه مصرفويتامين A محلول در چربی است و برای جذب نياز به رژيم غذايی حاوی چربی دارد. مكملهای ويتامين A بايد همراه با غذا و يا با فاصله كوتاهی بعد از غذا مصرف شود.موارد احتياطخانمهای حامله نبايد از مكملهای ويتامين A استفاده كنند زيرا باعث نقايص مادرزادی در جنين ميشود. همة ويتامينهايی كه در اين دوره استفاده می شوند حاوی مقداری ويتامين A هستند و مصرف هر مقدار بيشتری برای جنين خطرناك است.مصرف زياد ويتامين A براي بدن سمي و حتي كشنده است. معمولاً ميزان ويتامين A دريافتي از رژيم غذايي آنقدر زياد نيست كه باعث مسمويت شود، اما مصرف مكملهاي ويتامين A بدون نظر پزشك توصيه نمی شود.ويتامين A در انواع مختلفی از فرمولهای ويتامينی يافت می شود. برای مثال مكملهايی كه با نامهای "فرمول سيستم ايمني"، "فرمول سرماخوردگي"، "فرمول چشمي"، "فرمول پوستي" يا "فرمول آكنه" موجود هستند همگي حاوي ويتامين A هستند. اگر شما از انواع مختلف فرمولي ويتامين A استفاده كنيد خود را در معرض خطر مسموميت با اين ويتامين قرار داده ايد.بعضي از نشانه های مسموميت با ويتامين A شامل سردرد، خستگی، درد مفاصل و عضلات، خشك شدن و ترك لبها و پوست، چشمهای خشك و تحريك پذير، تهوع يا اسهال و ريزش مو است.مصرف الكل، احتمال مسموميت با ويتامين A را افزايش می دهد. مصرف بيش از 25000 واحد از ويتامين A روزانه در بزرگسال و 10000 واحد روزانه در بچه ها، چه از غذا و چه از مكملهای اين ويتامين می تواند باعث مسموميت شود. در صورتي كه از آكوتان، رتين - آيا هر داروی مشتق شده از ويتامين A برای درمان آكنه، پسوريازيس يا ديگر مشكلات پوستي استفاده می كنيد، مكمل های ويتامين A را مصرف نكنيد.تداخلهای احتمالیمصرف زياد ويتامين E باعث می شود كه بدن از ويتامين A بيشتری استفاده كند.براي استفاده از ويتامين A بدن نيازمند به «روی» است.كمبود روی می تواند علايمی مشابه با كمبود ويتامين A در بدن ايجاد كند، زيرا بدون حضور روی بدن قادر به استفاده از ويتامين A نيست.بدن شما برای استفاده از ويتامين A نيازی به مقدار كافی پروتئين دارد. يك فرد بزرگسال بايد روزانه حدود 7 از پروتئين و بچه ها حداقل 4از مصرف كنند.بعضی از داروها نظير استروژن و قرصهای خوراکی ضدحاملگی سطح رتينول را در خون افزايش می دهند. اگر شما به طور مرتب از دارويی استفاده می كنيد، قبل از مصرف مكمل ويتامين A با پزشك مشورت كنيد.
ويتامين ها
تقسيم بندي ويتامينها :
1- ويتامينهاي محلول در آب : جذب ويتامينهاي محلول در آب آسان است . اکثر اين ويتامينها در بدن ذخيره نمي شوند و مازاد آنها دفع مي گردد بنابراين بهتر است که در غذاي روزمره ، وجود داشته باشد . مازاد اين ويتامينها از طريق کليه دفع مي شوند و ايجاد مسمومين نمي کنند . نبايد مقادير ( دوزهاي ) زيادي از اين ويتامينها دريافت کرد.
به عنوان مثال اگر بدن به مدت طولاني ويتامين A و C دريافت کند به اين دوز وابسته مي شود و اگر به مقدار طبيعي باز گردد نشانه هاي کمبود اختلال ايجاد مي گردد . مصرف زياد و مداوم ويتامين C مي تواند باعث کاهش PH ادرار ، بالا بردن خطر ابتلا به عفونت هاي ادراري، بالا رفتن خطر ابتلا به سنگهاي آکسالاده با دوز بالا ( مخصوصاً در افرادي که مستعد باشند ) مي گردد . به علاوه چون جذب آهن را زياد مي کند خطر مسموميت به آهن هم مطرح مي شود.
2- ويتامين هاي محلول در چربي : جذب اين ويتامين ها مشکل است و تابع جذب چربيهاست. بنابراين چنانچه در غذا چربي نباشد و يا جذب چربيها مختل شود ، هضم و جذب اين دسته از ويتامين نيز مختل مي شود . ويتامينهاي محلول در چربي از راه ادرار دفع نمي شوند و نسبت به حرارت مقاومت بيشتري دارند . مصرف مقدار زيادي از اين ويتامينها ممکن است در دراز مدت ايجاد مسموميت کند .
ويتامين A :
ويتامين A در غذاهاي حيواني بيشتر از گياهي يافت مي شود . د رگياهان ماده ديگري به نام کاروتن وجود دارد که نارنجي رنگ يا زرد پر رنگ است و نوع غير فعال اين ويتامين است و پس از جذب در بدن انسان به ويتامين A تبديل مي گردد .
ويتامين A يک ويتامين محلول در چربي است ، يک الکل آلي است و از نظر ترکيب شيميايي در غذاها به صورت ترکيب با اسيدهاي چرب وجود دارد بنابراين در دستگاه گوارش بايد مانند چربيها هضم شود و پس از آن جذب شود . فرم معمول آن در غذاي روزانه ما فرم الکلي با رتينول است . مشکل ذخيره کبدي آنها ( مهمترين جاي ذخيره کبد است ) الکلي است.
ويتامين A از مواد سازنده بيگمان يا ماده رنگي سلولهاي شبکيه چشم مي باشد و نقش مهمي در بينايي دارد .
اعمال ويتامين A :
1- تنظيم مکانيسم بينايي
2- رشد
3- دفاع و سيستم ايمني
4- توليد مثل
منابع غذايي ويتامين A :
ويتامين A در مواد غذايي حيواني وجود دارد . يک منبع عمده غذايي ويتامين A ، کبد حيوانات بخصوص کبد بعضي از انواع ماهيها مي باشد . در گوشت ، تخم مرغ ، شير ، کره نيز مقادير قابل ملاحظه اي از اين ويتامين يافت مي شود .
تمام اقشار جامعه نمي توانند به اندازه کافي مواد غذايي حيواني تأمين کنند ، در ضمن آنهايي که مقدار کافي مواد غذايي حيواني دريافت مي کنند تمام ويتامين A را نمي توانند از غذاهاي حيواني دريافت کنند . بنابراين نياز دارند از منابع گياهي که حاوي پيش سازهاي ويتامين A هستند مثل سبزي هاي سبز پر رنگ و تيره استفاده کنند . در بين سبزيجات و ميوه جات هويج ، زردآلو، آلو ، هلو ، گرمک ، طالبي مقادير قابل ملاحظه اي کاروتن دارند .
تفاوت قابل توجهي بين برگهاي سبز روشن و سبز تيره وجود دارد بعنوان مثال برگهاي سبز تيره کاهو داراي منيزيم است و تلخ مزه است . اغلب آنها را دور مي ريزيم ، برگهاي سبز روشن را با علاقه بيشتر مي خوريم . در صورتيکه برگهاي سبز تبره حدود صد برابر برگهاي سبز روشن ارزش پيش سازي ويتامين A را دارند . بنابراين بايد توجه داشته باشيد که حتي الامکان از برگهاي سبز تيره استفاده کنيد .
کمبود ويتامين A :
1- باعث ايجاد کراتوز پوستي مي شود .
2- شب کوري : کسي که به کراتوز پوستي رسيده باشد حتماً دچار شب کوري نيز شده است.
3- در مرحله بعد ضايعه اي ايجاد مي شود که به نام لکه هاي بيتو مشهور است که نام دانشمند فرانسوي ، که اين لکه ها را شناسايي کرده است .
4- اثر کمبود ويتامين A بر روي ملتحمه چشم موجب خشکي ، ناصافي و کاهش اشک مي شود که اصطلاحاً گزروفتالمي گفته مي شود .
5- در مرحله بعدي اگر کمبود ادامه پيدا کند ، تا زمانيکه 3/2 سطح کره چشم را گزروفتالمي فرا گرفته باشد مي توانيد با دادن ويتامين A ، فرد را درمان کنيد و اگر در اين مرحله درمان نشود مبتلا به اتومالاشيا ( زخم قرينه ) مي شود و هنگامي که فرد به اين مرحله رسيد کور مي شود.
مصرف زياد اين ويتامين باعث ايجاد مسموميت مي شود. رنگ لثه ها را تغيير مي دهد، حالت تهوع ايجاد مي کند و باعث رنگ پريدگي مي شود.
مسموميت با بتاکاروتن هم پيش مي آيد که رنگ پوست زرد مي شود ، وجه تمايز آن با زردي در اين است که در زردي قسمت سفيدي چشم زرد مي شود اما در مسموميت با بتاکاروتن پوست بدن زرد است .
[1] Night blindness
[2] Ebers papyrus
[3] Livingstone
[4] Hopkins and steep
[5] Lard
ويتامين A(رتينول)
هزاران سال پيش ،نياز به ماده اي كه بتواند شب كوري[1] را معالجه كند تشخيص داده شده بود.در يك كتاب طب مصري به نام اِبِرْزْ پاپيروس[2] كه بيش از 3500سال قدمت دارد، جگر كباب گاه نر يا جگر خروس سياه به عنوان پيشگيري از شب كوري تجويز شده است. امروزه هم پزشكان سنتي در قبايل آفريقاي مركزي جگر خروس را تجويز مي كنند.در اوايل قرن نوزدهم مَجِندي گزارش داد كه موش هاي صحرايي و موش هاي معمولي در اثر خوردن حاوي قند،روغن زيتون،گلوتن گندم و نشاسته مبتلا به خشكي غير طبيعي كره ي چشم،كه امروز به آن گزروفتالمي گفته ميشود،شدند.در سال 1857،ليونگ استون[3] علت مشابهي رادر بومي هاي آفريقايي گزارش كرد. در بسياري از نقاط جهان حتي امروزه مهمترين علت كوري گِزْروفِتالِمي است.تخمين زده شده است كه سالانه هزار كودك زير سال سن كوري شوند 50 از اين در اثر كمبود ويتامين Aتلف مي گردند. در اغلب كشورهاي جنوب شرق آسيا و آفريقاي لاتين،گزروفتالمي مهمترين علت كوري خردسالان است.
در اوايل قرن بيستم عقيده ي عموم بر اين بود كه انواع مختلف چربي از نظر خاصيت يكسان بوده و معمولاً براي تأمين انرژي مورد نيازمي باشند.اما در سال 1909، هاپكينواستيپ[4] ،دريافتندكه براي رشد موشهاي صحرايي و موشهاي معمولي بعضي مواد محلول در چربي ضروري مي باشد. كشف اولين ويتامين A به مك كالوم و ديويس از دانشگاه ويسكانسين نسبت داده شده است. در سال1913 آن ها دريافتند كه موش هاي صحرايي تغذيه شده با جيره بدون ويتامين A همراه با چربي خوك[5] رشد نكردند. ولي موشهاي تغذيه شده با همان جيره علاوه كره رشده كردند.در سال1915 مك كالوم از كره و زرده ي تخم مرغ ماده اي استخراج نمود و آن را محلول در چربي آناميد تا از ماده ي غذايي محلول در آب كه آن را محلول در آب ب ناميده بودند.متمايز گرددو در سال مك كالوم گزارش داد كه خشكي و زخيم شدن غير طبيعي قرينه ي چشم در اثر كمبود ويتامين A مي باشد.
كمبود ويتامين B2 موجب شكاف و پوسته پوسته شدن لبها ميشود
سرويس بهداشت و درمان - عموميمحققان مي‌گويند: كمبود ويتامين B2 باعث شكاف، پوسته پوسته شدن و خشكي پوست لب ميشود. به گزارش سرويس «بهداشت و درمان» خبرگزاري دانشجويان ايران، به نقل از منابع اينترنتي، اين عارضه با زخم داخل دهان و اطراف چشمها نيز همراه است.علت آن كمبود پروتئين‌هايي است كه در انواع لوبيا، شير، تخم‌مرغ، ماهي و گوشت يافت ميشود. زخم لب ممكن است با تبخال اشتباه شود ولي عارضه اول ديرتر بهبود مي‌يابد كه معمولا بيش از دو هفته بهبودي اين عارضه طول مي‌كشد.بهتر است كه براي درمان و توصيه‌هاي غذايي شقاق لب با پزشك مشورت شود. انتهاي پيام
منبع: خبرگزارى ايسنا
ويتامين هاي A،B،C،E در چه مواد خوراکي وجود دارند؟
1- ويتامين A
منابع طبيعي غذايي: تخم مرغ، سبزيجات و ميوه هاي رنگي، روغن کبد ماهي، لبنيات، عسل
علائم کمبود ويتامين A: عفونت دندان، آلرژي ها، موهاي خشک، عقب افتادگي در رشد، سوزش و خارش در چشم، شبکوري، مشکل سينوس، خشکي پوست، ضعف قوه بويايي.
اهميت ويتامين A براي سلامتي:
شکل گيري سالم استخوان ها ، دندان ها و پوست، قوت بخشيدن به لايه خارجي ناخن و ديگر اندام ها، افزايش رشد و سرزندگي و نشاط، رشد و ترميم بافت هاي بدن، مفيد براي سلامت موها و چشم ها و ضروري در دوران بارداري و شيردهي.موادي که از جذب ويتامين A جلوگيري مي کنند: قهوه، الکل، مصرف بيش از حد آهن، روغن هاي معدني. موادي که جذب ويتامين A را زيادتر مي کنند: ويتامين C، D،E، F ، روي ، کلسيم، ويتامين - Complex- B
2- ويتامين B
الف - B-Complex
منابع طبيعي غذايي : همه غلات و دانه ها، کبد، مخمر آبجو
علائم کمبود: کم اشتهايي، پوست خشک خشن، موهاي شکننده و تيره و بي حال، يبوست و جوش.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند:
استرس، مصرف بيش از حد شکر، قهوه، الکل، قرص هاي ضد بارداري، عفونت ها، آنتي بيوتيک ها.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: کلسيم ، ويتامين هاي E ، C و فسفر.
ب - ويتامين B1
منابع طبيعي غذايي: گوشتهاي دل ، جگر، کله پاچه، مغز گردو، جوانه گندم، گوشت خوک، گوشت مرغ، بوقلمون، ماهي، برنج قهوه اي، زرده تخم مرغ، تمام حبوبات، شيره چغندرقند، مخمرآبجو و تمام غلات. علائم کمبود: افسردگي، يبوست، عصبي بودن، رشد ناقص در کودکان، کوتاهي انگشتان دست و پا، ضعف، خستگي، حساس بودن نسبت به سر و صدا، کم اشتهايي.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: تنباکو، استرس، تب، قهوه، الکل، جراحي، صدف خام.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين B-Complex، سولفور، منگنز، ويتامين B2، آهن، ويتامين C و E.
ت - ويتامين B2
منابع طبيعي غذايي: پنير، شير، زرده تخم مرغ، مغز گردو، مخمر آبجو، دل و جگر، کله پاچه، تمام حبوبات، شيره چغندرقند.
علائم کمبود: التهاب دهان، مشکلات چشميف سرگيجه، ضعف گوارش، التهابات پوستي.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: الکل، تنباکو، مصرف بيش از حد شکر، قهوه.
مواردي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، نياسين، ويتامينC ، B-Complex، B6 .
ج: ويتامين B6 (پيروکسين)
منابع طبيعي غذايي: شير، کلم پيچ، گرمک، حبوبات، شيره چغندقند، گوشت، دل و جگر، کله پاچه، جوانه گندم، برنج قهوه اي ، آلو ، سبزيجات پربرگ سبز، مخمر آبجو.
علائم کمبود: احتمال ضعف در کنترل عضلات، عصبي بودن، التهابات و ناراحتي هاي پوستي، اختلالات گوارشي، کمبود ترشح انسولين ، جوش، تحريک پذيري و تند مزاجي، ضعف در عضلات، تشنج در نوزادان، افسردگي، معلوليت ها، آرتروز، کمخوني.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: الکل، قرص هاي ضدبارداري، تنباکو، تابش اشعه راديواکتيو، قهوه.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: اسيدهاي چرب، سديم، ويتامين هاي B1، B2، C و B-Complex.
ث - ويتامين H
منابع طبيعي غذايي: ساردين، جگر، حبوبات، زرده تخم مرغ، برنج کته، عدس، غلات ،گوشته اي دل و جگر، کله پاچه، مخمر آبجو.
علائم کمبود: نگراني و دلواپسي شديد، کم اشتهايي، نقص در سوخت و ساز چربي، افسردگي، رنگ پوست مايل به خاکستري، التهابات پوستي.
موادي که ازجذب آن جلوگيري مي کنند: الکل، سفيده تخم مرغ خام، قهوه.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: سولفور، ويتامين B12، آهن، ويتامين B-Complex، ويتامين C، اسيد پانتوتنيک (PA ، نوعي ويتامين ب کمپلکس)
ج - اينوسيتول منابع طبيعي غذايي: مرکبات، گردو، شير، گوشت، مخمرآبجو، شيره چغندرقند، سبزيجات، لسيتين. علائم کمبود: مشکلات چشمي، کلسترول بالا، مشکلات پوستي، يبوست.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: مصرف بيش از حد شکر، ذرت، قهوه، الکل.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين هاي B1، B2، B-Complex، فسفر.
چ - اسيد پانتوتنيک
منابع طبيعي غذايي: زرده تخم مرغ، آب پرتغال، مخمر آبجو، حبوبات، جگر، تمام دانه ها و غلات، ماهي آزاد، جوانه گندم.
علائم کمبود: فشارهاي شکمي، حساسيت به انسولين، اگزما، ريزش مو، اسهال، مشکل کليه، پايين بودن قند خون.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: قهوه، الکل.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين هاي C، B6، B12،آهن، بيوتين، B-Complex. ح – اسيدپارا آمينوبنزوئيک (PABA)
منابع طبيعي غذايي: سبزيجات پربرگ سبز، گوشت دل و جگر، کله پاچه، ماست، جوانه گندم، شيره چغندقند، مخمر آبجو.علائم کمبود: عصبي بودن ، کم خوني، يبوست، خستگي ، سردرد، مشکل گوارش، اگزما، مشکلات پوستي، ريزش مو، کم شدن مقاومت پوست در برابرتابش خورشيد.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: قهوه، الکل، سولفوناميد (نوعي آنتي بيوتک).
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: ويتامين C، آهن، ويتامين B-Complex.
3- ويتامين C (اسيد اسکوربيک):
منابع طبيعي غذايي: سيب زميني ، گيلاس، جوانه دانه هاي يونجه، فلفل ها، مرکبات، گرمک، کلم بروکلي، توت فرنگي. علائم کمبود: ضعف عضلاني، کم خوني، کم اشتهايي، عدم انعقاد خون (هموفيلي) تورم در زخم ها و شکستگي ها، خونريزي لثه ها، آسيب ديدگي و کوفتگي، کم شدن مقاومت بدن در برابر عفونت. موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: استرس، تب بالا، تنباکو، آنتي بيوتيک ها، آسپرين، کورتيزون. موادي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، کلسيم، ويتامين هاي A ، C و F .
4- ويتامين D
منابع طبيعي غذايي: چربي، کره، روغن کبدماهي، شاه ماهي، ساردين ها، زرده تخم مرغ، ماهي آزاد، ماهي تن.
علائم کمبود: احتمالا منجر به راشي تيسم مي شود. کمبود نيرو (ضعف عمومي) ضعف عضلاني، جذب ناقص و ناکافي کلسيم، رسوب فسفر در کليه ها، اسهال، بي خوابي، عصبي بودن.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند:روغن هاي معدني (کاني)
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، کلسيم، ويتامين هاي A، C، F.
5- ويتامين E
منابع طبيعي غذايي: کره مارگارين، روغن هاي گياهي، انواع غلات، سيب زميني، شيره چغندرقند، سبزيجات سبز، تخم مرغ، گوشت هاي دل و جگر، کله پاچه، جگر خشک شده، جوانه گندم.
علائم کمبود: سستي و شکنندگي سلولهاي گلبول قرمز خون، موهاي خشک کمرنگ، نازايي، ضعف و ناتواني، مشکلات گوارشي، سقط جنين، بيماري قلبي، بزرگي پروستات.
موادي که از جذب آن جلوگيري مي کنند: روغنهاي معدني، روغن و چربي فاسد شده، قرص هاي ضد بارداري.
موادي که به جذب آن کمک مي کنند: فسفر، کلسيم، Choline (نوعي ويتامين B-Complex، ويتامين هاي A، C،F
ويتامين A
ويتامين A در حفظ بينايی خوب، سلامت پوست و غشاهای مخاطی مهم و مفيد است. همچنين تحقيقات نشان می دهد كه اين ويتامين برای عملكرد سيستم ايمنی بدن ضروری است. ويتامين A همچنين برای رشد، تشكيل استخوان، توليد مثل و بهبود زخمها مؤثر و مفيد است. كبد می تواند نياز يكسالة بدن به اين ويتامين را به صورت ذخيره در خود نگه دارد. اگر فرد بيمار شود يا دچار عفونتی شود، اين ذخيره سريعاً قابل استفاده است.موارد استفادهآكنه و پسوريازيس: داروهای شامل ويتامين A در از بين بردن آكنه و پسوريازيس موفق بوده اند. اخيراً داروی جديد ديگری از ويتامين A ساخته شده است كه باعث كمتر شدن چروك و آثار زخم پوست شده و آنها را كوچك و ناچيز می كند همچنين از تشكيل چروك جديد نيز جلوگيری می كند.سيستم ايمنی: تحقيقات نشان می دهد كه ويتامين A به عنوان يادآور سيستم ايمنی عمل كرده، بدن را در مقابل بيماريها و عفونتها، مخصوصاً عفونتهای ويروسی حمايت می كند.بهبود زخم: وقتی كه بافت و پوست جديد در حال تشكيل است، بدن در كنار ساير مواد مغذی نياز به ويتامين A نيز دارد.سرخك: مرگ و مير ناشی از اين بيماری را در بين شيرخواران كاهش می دهد.همچنين در درمان شب كوری و هيپركراتوزيز استفاده می شود.منابع غذايیشما می توانيد مكمل ويتامين A طبيعی را كه به صورت رتينول يا رتينيل پالميتات است خريداری كنيد. همه اشكال ويتامين A به راحتي قابل جذب هستند. قرصها و كپسولهای موجود 10000، 25000 و 50000واحد هستند. پزشك در انتخاب ميزان ويتامين A مصرفی به شما كمك می كند. بيشتر مولتی ويتامينها حاوی ميزان مجاز توصيه شده برای ويتامين A هستند. اگر شما از مولتی ويتامين استفاده می كنيد، احتمالاً بيشتر از ميزان توسط مورد نياز، ويتامين A دريافت كرده ايد. بدون مشورت با پزشك هرگز بيشتر از 25000 واحد روزانه (10000 واحد برای بچه ها) مصرف نكنيد.در بيشتر موارد استفاده از بتاكاروتن كه پيش ساز ويتامين A است، جايگزين مطمئني براي ويتامين A ميباشد. بر خلاف ويتامين A، بتاكاروتن محلول در آب است و در بدن ساخته نمی شود، بنابراين مصرف مقدار زياد آن بدون خطر است. بتاكاروتن جايگزين خوبی برای ويتامين A در بچه ها و بزرگسالانی که دچار بيماری كبدی و كليوی هستند و زنان حامله است.نحوه مصرفويتامين A محلول در چربی است و برای جذب نياز به رژيم غذايی حاوی چربی دارد. مكملهای ويتامين A بايد همراه با غذا و يا با فاصله كوتاهی بعد از غذا مصرف شود.موارد احتياطخانمهای حامله نبايد از مكملهای ويتامين A استفاده كنند زيرا باعث نقايص مادرزادی در جنين ميشود. همة ويتامينهايی كه در اين دوره استفاده می شوند حاوی مقداری ويتامين A هستند و مصرف هر مقدار بيشتری برای جنين خطرناك است.مصرف زياد ويتامين A براي بدن سمي و حتي كشنده است. معمولاً ميزان ويتامين A دريافتي از رژيم غذايي آنقدر زياد نيست كه باعث مسمويت شود، اما مصرف مكملهاي ويتامين A بدون نظر پزشك توصيه نمی شود.ويتامين A در انواع مختلفی از فرمولهای ويتامينی يافت می شود. برای مثال مكملهايی كه با نامهای "فرمول سيستم ايمني"، "فرمول سرماخوردگي"، "فرمول چشمي"، "فرمول پوستي" يا "فرمول آكنه" موجود هستند همگي حاوي ويتامين A هستند. اگر شما از انواع مختلف فرمولي ويتامين A استفاده كنيد خود را در معرض خطر مسموميت با اين ويتامين قرار داده ايد.بعضي از نشانه های مسموميت با ويتامين A شامل سردرد، خستگی، درد مفاصل و عضلات، خشك شدن و ترك لبها و پوست، چشمهای خشك و تحريك پذير، تهوع يا اسهال و ريزش مو است.مصرف الكل، احتمال مسموميت با ويتامين A را افزايش می دهد. مصرف بيش از 25000 واحد از ويتامين A روزانه در بزرگسال و 10000 واحد روزانه در بچه ها، چه از غذا و چه از مكملهای اين ويتامين می تواند باعث مسموميت شود. در صورتي كه از آكوتان، رتين - آيا هر داروی مشتق شده از ويتامين A برای درمان آكنه، پسوريازيس يا ديگر مشكلات پوستي استفاده می كنيد، مكمل های ويتامين A را مصرف نكنيد.تداخلهای احتمالیمصرف زياد ويتامين E باعث می شود كه بدن از ويتامين A بيشتری استفاده كند.براي استفاده از ويتامين A بدن نيازمند به «روی» است.كمبود روی می تواند علايمی مشابه با كمبود ويتامين A در بدن ايجاد كند، زيرا بدون حضور روی بدن قادر به استفاده از ويتامين A نيست.بدن شما برای استفاده از ويتامين A نيازی به مقدار كافی پروتئين دارد. يك فرد بزرگسال بايد روزانه حدود 7 از پروتئين و بچه ها حداقل 4از مصرف كنند.بعضی از داروها نظير استروژن و قرصهای خوراکی ضدحاملگی سطح رتينول را در خون افزايش می دهند. اگر شما به طور مرتب از دارويی استفاده می كنيد، قبل از مصرف مكمل ويتامين A با پزشك مشورت كنيد.
ويتامين ها
تقسيم بندي ويتامينها :
1- ويتامينهاي محلول در آب : جذب ويتامينهاي محلول در آب آسان است . اکثر اين ويتامينها در بدن ذخيره نمي شوند و مازاد آنها دفع مي گردد بنابراين بهتر است که در غذاي روزمره ، وجود داشته باشد . مازاد اين ويتامينها از طريق کليه دفع مي شوند و ايجاد مسمومين نمي کنند . نبايد مقادير ( دوزهاي ) زيادي از اين ويتامينها دريافت کرد.
به عنوان مثال اگر بدن به مدت طولاني ويتامين A و C دريافت کند به اين دوز وابسته مي شود و اگر به مقدار طبيعي باز گردد نشانه هاي کمبود اختلال ايجاد مي گردد . مصرف زياد و مداوم ويتامين C مي تواند باعث کاهش PH ادرار ، بالا بردن خطر ابتلا به عفونت هاي ادراري، بالا رفتن خطر ابتلا به سنگهاي آکسالاده با دوز بالا ( مخصوصاً در افرادي که مستعد باشند ) مي گردد . به علاوه چون جذب آهن را زياد مي کند خطر مسموميت به آهن هم مطرح مي شود.
2- ويتامين هاي محلول در چربي : جذب اين ويتامين ها مشکل است و تابع جذب چربيهاست. بنابراين چنانچه در غذا چربي نباشد و يا جذب چربيها مختل شود ، هضم و جذب اين دسته از ويتامين نيز مختل مي شود . ويتامينهاي محلول در چربي از راه ادرار دفع نمي شوند و نسبت به حرارت مقاومت بيشتري دارند . مصرف مقدار زيادي از اين ويتامينها ممکن است در دراز مدت ايجاد مسموميت کند .
ويتامين A :
ويتامين A در غذاهاي حيواني بيشتر از گياهي يافت مي شود . د رگياهان ماده ديگري به نام کاروتن وجود دارد که نارنجي رنگ يا زرد پر رنگ است و نوع غير فعال اين ويتامين است و پس از جذب در بدن انسان به ويتامين A تبديل مي گردد .
ويتامين A يک ويتامين محلول در چربي است ، يک الکل آلي است و از نظر ترکيب شيميايي در غذاها به صورت ترکيب با اسيدهاي چرب وجود دارد بنابراين در دستگاه گوارش بايد مانند چربيها هضم شود و پس از آن جذب شود . فرم معمول آن در غذاي روزانه ما فرم الکلي با رتينول است . مشکل ذخيره کبدي آنها ( مهمترين جاي ذخيره کبد است ) الکلي است.
ويتامين A از مواد سازنده بيگمان يا ماده رنگي سلولهاي شبکيه چشم مي باشد و نقش مهمي در بينايي دارد .
اعمال ويتامين A :
1- تنظيم مکانيسم بينايي
2- رشد
3- دفاع و سيستم ايمني
4- توليد مثل
منابع غذايي ويتامين A :
ويتامين A در مواد غذايي حيواني وجود دارد . يک منبع عمده غذايي ويتامين A ، کبد حيوانات بخصوص کبد بعضي از انواع ماهيها مي باشد . در گوشت ، تخم مرغ ، شير ، کره نيز مقادير قابل ملاحظه اي از اين ويتامين يافت مي شود .
تمام اقشار جامعه نمي توانند به اندازه کافي مواد غذايي حيواني تأمين کنند ، در ضمن آنهايي که مقدار کافي مواد غذايي حيواني دريافت مي کنند تمام ويتامين A را نمي توانند از غذاهاي حيواني دريافت کنند . بنابراين نياز دارند از منابع گياهي که حاوي پيش سازهاي ويتامين A هستند مثل سبزي هاي سبز پر رنگ و تيره استفاده کنند . در بين سبزيجات و ميوه جات هويج ، زردآلو، آلو ، هلو ، گرمک ، طالبي مقادير قابل ملاحظه اي کاروتن دارند .
تفاوت قابل توجهي بين برگهاي سبز روشن و سبز تيره وجود دارد بعنوان مثال برگهاي سبز تيره کاهو داراي منيزيم است و تلخ مزه است . اغلب آنها را دور مي ريزيم ، برگهاي سبز روشن را با علاقه بيشتر مي خوريم . در صورتيکه برگهاي سبز تبره حدود صد برابر برگهاي سبز روشن ارزش پيش سازي ويتامين A را دارند . بنابراين بايد توجه داشته باشيد که حتي الامکان از برگهاي سبز تيره استفاده کنيد .
کمبود ويتامين A :
1- باعث ايجاد کراتوز پوستي مي شود .
2- شب کوري : کسي که به کراتوز پوستي رسيده باشد حتماً دچار شب کوري نيز شده است.
3- در مرحله بعد ضايعه اي ايجاد مي شود که به نام لکه هاي بيتو مشهور است که نام دانشمند فرانسوي ، که اين لکه ها را شناسايي کرده است .
4- اثر کمبود ويتامين A بر روي ملتحمه چشم موجب خشکي ، ناصافي و کاهش اشک مي شود که اصطلاحاً گزروفتالمي گفته مي شود .
5- در مرحله بعدي اگر کمبود ادامه پيدا کند ، تا زمانيکه 3/2 سطح کره چشم را گزروفتالمي فرا گرفته باشد مي توانيد با دادن ويتامين A ، فرد را درمان کنيد و اگر در اين مرحله درمان نشود مبتلا به اتومالاشيا ( زخم قرينه ) مي شود و هنگامي که فرد به اين مرحله رسيد کور مي شود.
مصرف زياد اين ويتامين باعث ايجاد مسموميت مي شود. رنگ لثه ها را تغيير مي دهد، حالت تهوع ايجاد مي کند و باعث رنگ پريدگي مي شود.
مسموميت با بتاکاروتن هم پيش مي آيد که رنگ پوست زرد مي شود ، وجه تمايز آن با زردي در اين است که در زردي قسمت سفيدي چشم زرد مي شود اما در مسموميت با بتاکاروتن پوست بدن زرد است .
[1] Night blindness
[2] Ebers papyrus
[3] Livingstone
[4] Hopkins and steep
[5] Lard
